موزه مردم شناسی (حمام گنجعلیخان کرمان)
گنجعلیخان حاکم کرمان در دوران صفویه بوده است؛ گنجعلیخان در دوران حکومت خود در کرمان و نواحی تحت حکومت خود اقدام به ایجاد بناهای عمومی و عامالمنفعه زیادی نمود که از جمله آنها در کرمان مجموعه گنجعلیخان شامل میدان، مسجد، کاروانسرا، ضرابخانه، آب انبار، بازار و حمام معروف گنجعلیخان میباشد.
این حمام در ضلع جنوبی میدان گنجعلیخان و در مسیر اصلی بازار قرار گرفته که به دستور گنجعلیخان و به دست استاد سلطان محمد معماریزدی که از ماندگارترین چهرههای معماری دوران صفویه است؛ ساخته شده.
مصالح بکار گرفته شده در این بنا شامل: آجر، سنگ، کاشی، ملات، ساروج و گچ میباشند.
حمام از قسمتهای مختلفی چون: سردر ورودی، رختکن و گرمخانه تشکیل شده، سردر ورودی حمام با نقاشیهای بسیار زیبایی از گل و گیاه توسط هنرمندان مشهور دوران صفویه نقاشی شده و به وسیله رنگهای گیاهی رنگآمیزی شده است.
رختکن حمام به شش غرفه تقسیم شده که هر غرفه مخصوص یک طبقه از اجتماع بوده است. رختکن شامل غرفههای روحانیون، خوانین، کارگران، بازرگانان، کشاورزان، و پیشهوران بوده است. در این غرفهها علاوهبر رختکن فضای کافی جهت نشستن و صرف چای یا کشیدن قلیان پس از استحمام وجود داشته است و راه غرفهها با کاشی تزئین شده است.
در کف رختکن در داخل هر یک از غرفهها نیز فوارهها و حوضچههایی وجود دارد که علاوهبر زیبایی نوری از سقف رختکن و هر کدام از غرفهها پس از انعکاس در آب داخل حوضها باعث روشنایی بیشتر فضا میشده است.
گرمخانه محل اصلی استحمام بوده است که از قسمتهای حاکم نشین، خزینه، نظافتخانه و چاله حوض تشکیل شده است.
چاله حوض مشتمل بر یک حوض آب با طاقی شبیه خیمه با سازه کاربندی است و هشت ستون حمام بر زیبایی آن افزوده است. آب حمام بوسیله قنات شهرآباد که در 30 کیلومتری کرمان قرار گرفته تامین میشد. کانال کشی آب و فوارهها بر اصول مهندسی چنان دقیق حساب شده که در حوضچههای حمام آبفشانی میکند.
سنگهایی یک پارچه از مرمر سرخ رنگ به ضخامت 10 سانتی متر معروف به سنگ زمان در قسمت شرق و غرب گرمخانه قرار گرفته است این سنگ به گونهای شفاف بوده که نور را به داخل حمام منتقل میکرده، بطوریکه افراد داخل حمام از روی این سنگ میتوانستند موقعیت زمانی را از داخل حمام تشخیص دهند.
خزینه محل گرم شدن آب حمام بوده و در کف خزینه دو دیگ مسی قرار داشته که حرارت تولید شده به وسیلهی تون یا گلخن را به داخل خزینه انتقال میداده است و گرمای اضافی ایجاد شده پس از عبور از کانالهای مارپیچ مانند کف حمام از طریق دودکشهایی که در دیوارهای حمام قرار داشته به خارج و فضای پشت بام منتقل میشده است.
این حمام تا سال 1316 هجری شمسی مورد استفاده عموم قرار میگرفته و در سال 1350 پس از مرمت و بازسازی به موزه مردمشناسی حمام گنجعلیخان تبدیل شده است.