بایگانی برچسب ها: حیات وحش

مرال بزرگ‌ترین گوزن، گیاه­خوار و سم دار ایران است. این گوزن زیبا و بزرگ جثه با شاخ‌هایی شبیه شاخ‌های درخت در مناطق جنگلی و بیشه‌زارهای مناطق کوهستانی ایرانی زندگی می‌کند.

نحوه زندگی

مرال ها بصورت اجتماعی زندگی می‌کنند. در فصل جفت‌گیری معمولا نر با تعدادی ماده یک گروه را تشکیل ‌می‌دهند ولی در ایام دیگر سال، نرها در یک دسته و ماده‌ها و بچه‌ها در دسته دیگر زندگی می‌کنند.

بچه‌های خال خالی

نوزاد مرال، که به گوساله معروف است، برخلاف والدین خود خال‌های سفید رنگ متعددی دارد. گوساله‌ها پس از تولد می‌توانند راه بروند یا بدوند اما مادرانشان آن‌ها را در میان علف‌های انبوه و بلند مخفی می‌کنند.

خال‌های روی بدن بچه مرال‌ها به استتار هرچه بیشتر آن‌ها و در نتیجه در امان ماندنشان از دست شکارچی‌ها کمک می‌کنند؛ زیرا شبیه سایه‌هایی هستند که در اثر تابش نور خورشید از میان شاخه و برگ درختان بر کف جنگل ایجاد می‌شوند.

گاوبانگی

مردم مازندران به دلیل شباهتی که مرال‌ها با گاو دارند، به آنها (گاو کوهی) می‌گویند. در شهریورماه، که فصل جفت‌گیری یا به اصطلاح (فصل مستی)، مرال‌هاست، هر مرال نر بزرگ و قوی چند راس ماده را تحت مراقبت قرار می‌دهد و پشت سر آن‌ها حرکت می‌کند. در این هنگام،جانور برای اینکه اعلام کند این دسته اعضای خانواده‌اش هستند، بانگ‌های بلند و مستانه‌ای سر می‌دهد که به آن گاوبانگی می‌گویند. البته گاهی این آواز بلند و قوی به قیمت جان مرال نر تمام می‌شود؛ زیرا مرال‌های نری که ماده ندارند، با شنیدن این صدا به مرالی که نعره می‌کشد، نزدیک می‌شوند و بین آنها نبرد سختی در می‌گیر. گاهی هنگام نبرد شاخ‌های آن‌ها چنان در هم فرو می‌رود که دو رقیب هیچ‌گاه نمی‌توانند از هم جدا شوند و ممکن است هردو بمیرند.

چه زمانی شاخ­های مرال‌ها می‌افتند

مرال‌های نر شاخ‌های بلند و با شکوهی دارند که با همه عظمت و زیبایی‌شان، هر سال در اواخر زمستان می‌افتند؛ به همین دلیل آن‌ها در این فصل بسیار منزوی می‌شوند و به قسمت‌های محتلف جنگال پناه می‌برند تا ازچشم دیگران پنهان باشند. به علاوه چون وسیله دفاعی خود را از دست داده‌اند بسیار محتاط می‌شوند.

دلیل افتادن شاخ مرال‌ها

دلیل افتادن واکنش‌های هورمونی بدن مرال‌های نر است. در این فصل غده هیپوفیز مغز هورمونی ترشح می‌کند که باعث فعال شدن نوعی از گلبول‌های سفید بدن مرال‌ها به نام ( گلبول سفید استخوان‌خوار) می‌شوند. این گلبول‌ها به قسمت‌های قاعده شاخ حمله می‌کنند و باعث تخریب این ناحیه می‌شوند؛ در نتیجه، شاخ‌ها می‌افتند.

شاخ‌ها چه زمانی دوباره رشد می‌کنند؟

با افزایش طول روز در تابستان، غده هیپوفیز هورمونی به نام (هورمون رشد) ترشح می‌کند که باعث جوانه زدن مجدد شاخ‌ها می‌شود.

چه زمانی بهتر می‌تواند آنان را دید؟

مرال‌های نر پس از مراحل شاخ اندازی برای تامین و جبران کلسیم، فسفات و آهن منیزیم از دست رفته، میل زیادی به خوردن جوانه‌های تازه و سرشاخه‌های درختان دارند. در این زمان، به راحتی می‌توان آن‌ها را دید.

شاخ‌های کرکی‌

شاخ‌های تازه‌ای که در فصل گرما رشد می‌کند، پوششی مخملی و کرک مانند دارند. این پوشش پس از مدتی خشک می‌شود و به خارش می‌افتد. در این زمان، مرال‌ها شاخ‌های خود را به درختان و شاخه‌ها می‌مالند تا این پوشش‌ تکه تکه شود و بریزد. پس از مدتی شاخ‌ها بسیار سخت و سفت می‌شوند و شاخک‌های متعددی روی آن‌ها رشد می‌کنند.

مشخصات ظاهری

این پرنده 83 سانتی‌متر طول دارد و بزرگ‌ترین غاز در منطقه است. منقارش ضخیم و سنگین و به رنگ صورتی است.

سرو گردنش خاکستری و پاهایش صورتی رنگ است.

هنگام پرواز، پیش بال‌هایش به رنگ نقره‌ای است. روی تنه‌اش خاکستری و زیر تنه خاکستری با رگه‌های کوچک سیاه‌رنگی در آن دیده می‌شود.

جوان‌ها شبیه پرنده بالغ، اما فاقد خط حاشیه و لکه روی شکم‌اند.

به جز فصل تولید مثل، پرندگانی اجتماعی‌اند و در طول روز در جنب و جوش‌اند. برای تغذیه، اوایل صبح و نیز بعد از ظهر، به پرواز در آمده و در شالیزارها و مزارع گندم و جو می‌چرند.

صدا

صدای این پرنده بلند و فریاد مانند و دو سیلابی شبیه (یلپ، کو، یو، کو، یو، یو)

یا شیپور مانند، شبیه ( یی، یی، یی) شنیده می‌شود.

زیستگاه

این پرنده در مناطق تالابی، باتلاق، دشت‌های سیلابی، سواحل دریاچه‌ها و رودخانه به سربرده و در کنار اراضی باتلاقی و روی زمین آشیانه می‌سازد. در ایران بصورت مهاجر و در اغلب مناطق مناسب زیستگاهی دیده می‌شود.

حفاظت

توجه جدی برای حفاظت از زیستگاه و جلوگیری از شکار بی‌رویه این پرنده، ضروری است.

سنجاب ایرانی:

سنجاب ایرانی در میان درختان بلند و کهن‌سال بلوط زندگی می‌کند.

غذای اصلی این پستانداران میوه بلوط است.

سنجاب‌ها به پنهان کردن دانه‌های بلوط و ذخیره کردن آن‌ها علاقه زیادی دارند.

آنها میوه‌های بلوط را جمع‌آوری و در شکاف صخره‌ها، درون تنه پوک درخت‌ها و به خصوص زیر خاک مخفی می‌کنند برای فصل زمستان، در این فصل که دیگر بلوط روی درختان باقی نمانده است دنبال بلوط‌های خود زیر خاک می‌گردند اما چون فراموشکار هستند همه آنها را پیدا نمی‌کنند؛ دانه‌های باقی مانده در خاک فصل بهار جوانه می‌زنند و درختان بلوط جدیدی به وجود می‌آورند.

دم همه‌کاره:

سنجاب‌ها دم بلند و پشمالویی دارند. آنها هنگام خطر، به کمک ناخن‌های بلند و تیزشان به سرعت از درخت بالا می‌روند و با استفاده از دم بلند خود، از شاخه‌ای به شاخه دیگر می‌پرند.

دم در هنگام پرش به حفظ تعادل کمک می‌کند.

سنجاب‌ها هنگام خواب از دم خود به عنوان بالشت استفاده می‌کنند؛ این کار به آنها در حفظ گرمای بدنشان کمک می‌کند.

سنجاب‌ها از دم خود برای برقراری ارتباط با سنجاب‌های دیگر استفاده می‌کنند.

خانه سنجاب‌ها:

سنجاب ایرانی معمولا لانه نمی‌سازد، بلکه از سوراخ‌ها و حفره‌های داخل درختان به عنوان لانه استفاده می‌کند و درون حفره را با علف می‌پوشانند و شب‌ها در آنجا به استراحت می‌پردازند.

چه زمانی سنجاب‌ها مهمانی می‌گیرند؟

در سرمای شدید، سنجاب‌ها برای حفظ دمای بدن خود و گرم نگه‌داشتن لانه‌شان، سنجاب‌های دیگر را به عنوان مهمان می‌پذیرند؛ مهمانان با گرم شدن هوا لانه را ترک می‌کنند.

پراکنش سنجاب‌ها:

در غرب و جنوب غربی آسیا، قفقاز و جنوب شرقی اروپا، در ایران در مناطق جنگلی زاگرس، از سردشت در آذربایجان غربی تا چهارمحال بختیاری، لرستان، کهگیلویه و بویر احمد و فارس زندگی می‌کنند.

اندازه سنجاب‌ها:

طول بدن این پستاندار 192 تا 230 میلی‌متر، طول دم آن در حدود 128 تا 138 میلی‌متر و وزنش 300 گرم است.

وضعیت زادآوری سنجاب‌ها چگونه است؟

سنجاب ماده در بهار بچه می‌زاید.

(ریخت‌شناسی) سنجاب‌ها چه شکلی اند؟

سنجاب ایرانی جثه‌ای متوسط، دمی بلند و پشمالو و چشمانی درشت دارد.

موهای پشت بدن سنجاب‌ها به رنگ خاکستری، سینه و شکمش زرد است.

گوش‌های سنجاب ایرانی کوتاه و برجسته است. این نوع سنجاب در دست‌ها 4 و در پاهایش 5 ناخن تیز و بلند دارد.

 نام فارسی: پلنگ

نام انگلیسی: leopard

نام علمی: panthera parrdus

پلنگ یکی از زیرک‌ترین و قدرتمند‌ترین گربه‌سان است. این گربه‌سان بزرگ جثه با بدن پوشیده از خال‌های تو خالی خود، در زیستگاه‌های گوناگونی زندگی می‌کند. پلنگ ایرانی بزرگ‌ترین زیرگونه یا نژاد پلنگ در دنیاست.

پلنگ اینجا، پلنگ آنجا، پلنگ همه‌جا!

از آنجا که پلنگ ترکیبی از سرعت، چابکی، انعطاف و قدرت است، می‌تواند در مناطق گوناگون زندگی کند و خود را با هر وضعی وفق دهد. این جانور در بسیاری از مناطق دنیا، از علفزارهای گرم و باز آفریقا گرفته تا جنگل‌های مرطوب و حاره‌ای هند و آفریقا، کوهستان‌های سرد و صخره‌ای خاورمیانه و جنگل‌های سرد خاور دور و روسیه زندگی می‌کند. پلنگ گسترده‌ترین پراگندگی را در بین همه گربه‌سانان بزرگ جهان دارد. در ایران هم در اغلب استان‌های کشور زندگی می‌کند.

پلنگ‌ها، شکارچیان قدرتمند

پلنگ‌ها در مقایسه با سایر گربه‌سانان، قدرت شکارگری زیادی دارند. آن‌ها به دلیل داشتن قدرت بینایی بسیار خوب، برخلاف سگ‌سانان، کمتر طعمه را از روی بو تعقیب می‌کنند بلکه با کمین کردن در مسیر آن، همراه با دویدن و پرش ناگهانی طعمه را شکر می‌کنند. پلنگ علاوه‌بر بینایی بسیار قوی، ویژگی‌های منحصر به فرد دیگری هم دارد که با وجود آن‌ها هر وقت اراده کند، می‌تواند به شکار هر جانوری بپردازد.

برای مثال، قسمت زیرین و بخش داخلی پاهای این جانور از موهای نرمی پوشیده شده است و به همین سبب، هنگامی که راه می‌رود، صدای پایش را نمی‌توان شنید؛ در نتیجه به راحتی و بدون اینکه طعمه متوجه شود، به آن نزدیک می‌شود.

داخل گوش‌های پلنگ از موهای ریزی پوشیده شده است که در مقابل جریان باد، حساسیتی فوق‌العاده دارد این موها کوچک‌ترین تغیرات جهت باد را مشخص می‌کنند و با وجود آن‌ها پلنگ می‌فهمد که در صورت تغیر ندادن مسیر، طعمه بویش را می‌فهمد و فرار می‌کند.

پلنگ‌های قلمرو طلب

پلنگ‌ها از حیوانات قلمرو طلب به حساب می‌آیند. اندازه قلمرو آن‌ها در وضع عادی بین 5 تا 50 کیلومتر مربع است اما ممکن است از این مقدار فراتر هم برود.

بطور کلی اندازه قلمرو پلنگ‌ها به عوامل گوناگونی چون جنسیت، سن، غنی بودن محل زندگی از نظر طعمه، و حضور یا نبود شکارچیان بزرگ دیگر در آن بستگی دارد.

نشانه‌گذاری قلمرو

پلنگ‌ها بطور مداوم به اطراف قلمرو خود سرکشی می‌کنند و سراسر مرزهای آن را نشانه ‌گذارند. این نشانه‌ها به دو گروه بصری و وابسته به بویایی تقسیم می‌شوند.

نشانه‌های بصری

پشته کردن خاک و در مناطق پر درخت پنجه کشیدن بر درختان و ریختن سرگین با بوی خاص است.

نشانه‌های وابسته به بویایی

پاشیدن ادرار با حجم کم روی جای پنجه‌ها بر درخت و نیز روی محل پشته کردن خاک یا روی قسمت‌های انتهایی گیاهان و بوته‌هاست.

گاهی پلنگ‌ها برای تاکید بیشتر، از تلفیق این نشانه‌ها استفاده می‌کنند. آن‌ها تقریبا هر روز حدود قلمرو خود را مشخص می‌کنند و مسیرهای آن‌ را از نظر طعمه مورد بررسی قرار می‌دهند.

پلنگ‌های همه چیز خوار

پلنگ‌ها همانطور که در حوزه وسیعی پراکنده‌اند، تنوع غذایی گسترده‌ای نیز دارند. در واقع، از فهرست طعمه‌های خورده شده توسط آنان تا حدودی می‌توان فهمید که قلمرو این جانوران قدرتمند، چه حیوانات دیگری زندگی می‌کنند.

زادآوری

جفت‌گیری پلنگ‌ها در اواسط زمستان صورت می‌گیرد و توله ها در بهار به دنیا می‌آیند.

اندازه

طول بدن این پستاندار 110 تا 190 سانتی‌متر، طول دمش 60 تا 110 سانتی‌متر، ارتفاع بدن آن 45 تا 70 سانتی‌متر و وزنش 35 تا حدود 100 کیلوگرم است.

رژیم غذایی

سم داران بزرگ مانند کل و بز، قوچ و میش و گراز، پرندگان، خزندگان، روباه، سگ، گاو، گوسفند، الاغ، ماهی و حشره‌ غذای پلنگ را تشکیل می‌دهد.

رفتار شناسی:

شب‌گرد، درصورت داشتن توله و یا امنیت در روز هم دیده می‌شوند و بطور معمول روز‌‌ها در غار یا بین شکاف سنگ‌ها و یا زیر سایه درختان استراحت می‌کنند. معمولا خواب زمستانی دارند و در هنگام خواب از چربی ذخیره شده در طول زمان فعالیت خود استفاده می‌کنند. همانند انسان کف رو هستند و قابلیت بالا رفتن از درخت را به خوبی دارند. خرس ها با ادرار کردن، مدفوع و مالیدن خود به تنه درختان بوی خود را بر جای می‌گذارند تا حضور خودشان را برای سایر خرس‌ها نشان دهند.

ارزش گونه برای انسان و نقش بوم شناختی:

• اهمیت طبیعت‌گردی و ارزش محیط زیستی
• احیای زیستگاه‌های جنگلی
• کنترل جمعیت حشرات و جوندگان

چند ویژگی خرس ها:

• طول عمر این گونه 25 سال
• گوش‌های نسبتا بزرگ و گرد
• موهای بلند وسیاه رنگ
• طول دم 10-7 سانتی متر
• طول بدن 180-120 سانتی متر
• لکه سفید به روی سینه به شکل 7 وجود دارد
• از نظرحفاظتی این زیرگونه همرده است با یوزپلنگ ایرانی.

پراکنش در ایران:

ایران غربی‌ترین پراکنش این گونه در آسیا است.

پراکنش در ایران؛ در برخی مناطق استان کرمان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان

تغذیه:

خرس‌ها‌ی سیاه در طبیعت یک گونه همه چیز خوارند.

خرس‌ها از (بنه و کسور، داز، خرما، کنار، انگور، زردآلو، گیاهان علفی، انجیر، حشرات، جوندگان، خزندگان، ماهیان، پرندگان، لاشه‌خواری و عسل) تغذیه می‌کنند.

زیستگاه:

کوهستانی و جنگلی در ارتفاعات 500 متر تا 2700

وزن:

خرس ماده: 65 تا90 کیلوگرم

خرس نر: 110 تا 150 کیلوگرم

زادآوری:

دوسال یکبار 1 تا 2 توله

مدت آبستنی آن‌ها 7 الی 8 ماه

جمعیت:

روند جمعیت این گونه در آسیا نزولی است.

عوامل تخریب زیستگاه خرس سیاه:

• تکه تکه شدن زیستگاه
• بهره‌برداری بی‌رویه از جنگل‌ها
• معدن‌کاوی
• احداث جاده‌های روستایی و شهری
• چرای بی‌رویه دام

عوامل تهدید جمعیت خرس سیاه:

• شکار و صید گونه
• استفاده از اجزای بدن خرس در طب سنتی
• فروش توله‌ها در بازار سیاه
• سمی کردن لاشه حیوانات اهلی
• عدم آگاهی مردم نسبت به ارزش‌های گونه
• افزایش نگرش منفی نسبت به حضور گونه